Hauptwerk harmoniums

Spelen zonder geluidshinder

 Mijn harmonium, een 3½ spels Debain drukwind, staat bij mij op zolder, omdat er in de huiskamer geen plaats meer voor was en mijn huisgenote allergisch is voor orgelklanken. Het instrument bespelen (wat een eufemisme is voor mijn hardnekkige pogingen om enkele van de meest eenvoudige stukken uit het harmoniumrepertoire onder de knie te krijgen) deed ik uitsluitend overdag, met ramen en deuren dicht om de overlast voor de buren te beperken. Het ding maakt namelijk, getuige mijn huisgenote, een hels kabaal dat door de hele buurt klinkt, zelfs als ik probeer het met gebruik van de “expression” te dempen. Omdat ik prijs stel op een goede relatie met de buren wil ik geen schuld hebben aan een waardevermindering van mijn pand en de belendende percelen.

Jaren lang heb ik gezocht naar mogelijkheden om te kunnen oefenen zonder geluidshinder voor anderen. Een elektronisch klavier met iets ingebouwd wat voor orgelgeluid moet doorgaan bood, met gebruik van koptelefoon, enig soelaas, maar blijft toch onbevredigend, te ver verwijderd van het authentieke harmoniumgeluid.

De beschikbaarheid van het gratis verkrijgbare computerprogramma “Hauptwerk” bracht hierin verbetering, zoals vele organisten zullen beamen. Met dit programma op je pc kun je, met koptelefoon, bestaande orgels laten klinken waarvan de klanken per toets zijn opgenomen, bij verschillende registraties. Dit geeft een tamelijk realistisch geluidsbeeld. Je hebt er natuurlijk een klavier bij nodig en ook nog een apparaatje dat de elektronische klaviersignalen omzet naar de computer, maar dat hoeft niet veel te kosten, voor rond honderd euro heb je al wat. Ik kom hier later op terug.

Behalve de gratis versie van het computerprogramma heb je ook nog minstens één set zogeheten “gesampelde” orgelklanken nodig. Op de website van waaruit je Hauptwerk installeert tref je een enorme verzameling gesampelde orgels aan, van de allergrootste kerkorgels tot aan kabinetorgels. Velen daarvan zijn niet gratis, maar met enig zoeken vind je er wel enkele die bruikbaar zijn, ook als je een niet al te krachtige pc hebt (details volgen nog). Zelf heb ik jaren plezier gehad van het eenvoudige Praagse “Prib Chamber Organ” met vier registers.

 Uiteraard ben ik op zoek gegaan naar gesampelde harmoniums. Tot voor kort was er alleen een Debain set verkrijgbaar, voor honderden euros; hoe mooi ook, voor mij voorlopig geen optie. Echter, en nu kom ik bij de aanleiding tot dit stukje, enige tijd terug vond ik een gratis sampleset onder de titel “Dutch Harmonium”, met een niet onaardig geluid, en recentelijk een gratis, vanuit verschillende instrumenten samengestelde op een Debain gelijkende drukwind en tenslotte een Estey zuigwind, de laatste voor 48 euro, met een tamelijk overtuigend geluidsbeeld.

 Dit nu deed mij besluiten, in de veronderstelling dat er onder de Vox-lezers belangstellenden zijn voor een goedkope, milieugeluidsvriendelijke oefenmogelijkheid, mijn bevindingen te openbaren. Uiteraard blijft het spelen op een elektronisch klavier, met de koptelefoon op, een beperkte simulatie, zonder de beleving van de toetsaanslag, het trappen en de resonantie van de kast. Ook ontbreekt vooralsnog een voorziening om met expression te spelen. Echter, niet voor niets is het gebruik van Hauptwerk voor thuisoefendoeleinden bij veel beroepsorganisten populair geworden. De verzameling beschikbare orgelsamples, waaronder ook gratis sets, groeit nog steeds. Het zou natuurlijk mooi zijn als harmoniumeigenaren zelf een sampleset van hun instrument konden maken. Daar komt echter wel het een en ander bij kijken. Hoewel Hauptwerk de mogelijkheid biedt er eigen samplesets in op te nemen is dat een tamelijk ingewikkelde en tijdrovende procedure. Ik heb daar geen ervaring mee maar hoop daar in een later artikel op terug te komen.

 Zelf gebruik ik een oude Yamaha YPR20 electrische piano als klavier, met een aparte Midi interface unit. Het daarbij behorende losse “sustain” pedaal blijkt trouwens in combinatie met het Estey orgel als expression te kunnen fungeren. Voor minder dan €100 heb je tegenwoordig al een klavier met ingebouwde Midi-interface. De Hauptwerk Debain sampleset kost overigens momenteel nog maar €125, waarbij je als bonus een Mannborg sample set krijgt; voor wie eenmaal de smaak te pakken heeft zeker een overweging waard. Een uitgebreide beschrijving - in het Duits - van dit virtuele harmonium is in te zien op: http://www.orgelbits.de/debain.html

 De illustraties bij dit stukje tonen de “virtuele speeltafels” van de hiervoor genoemde Hauptwerk harmoniums, het “Dutch Harmonium”, het (pseudo) Debain harmonium, het "authentieke" Debain harmonium, het Estey harmonium, en het “Prib Chamber Organ”. De registerknoppen worden door muiskliks bediend.

Veel informatie over werking, benodigdheden en gratis te verkrijgen sample sets voor Hauptwerk is ook al te vinden op: http://www.pcorgan.com/